Kể từ khi nào những du khách Nga đã trở thành thường trú nhân Việt Nam?

Trong những bài viết trước trong chuyên mục "Nhìn lại ngày hôm qua" về lịch sử mối quan hệ Nga-Việt, chúng tôi đã nói về những người Nga đã đến thăm Việt Nam trước cách mạng năm 1917. Sau đó, các mối liên hệ giữa Nga và Việt Nam đã tiếp tục theo hai hướng.

Hướng thứ nhất là mối liên hệ của nước Nga Xô viết với các lực lượng cách mạng ở Việt Nam. Và hướng thứ hai — mối liên hệ với Việt Nam của những người Nga đã ra khỏi quê hương sau năm 1917 (tự nguyện hay bị ép buộc). Ở đây trước hết nói về những người đã chạy ra Trung Quốc và Pháp, hai nước có quan hệ gần gũi nhất với Việt Nam vào thời điểm đó. Sau đó, một số những người di cư lại một lần nữa thay đổi nơi cư trú và sang Việt Nam.

Chắc chắn ai cũng có lần nhìn thấy những tấm ảnh chụp người dân Hà Nội xuống đường chào đón Cách mạng tháng Tám. Trong một tấm hình như vậy người xem có thể nhận ra một biểu ngữ chào mừng được viết bằng tiếng Nga trong tay nhóm người địa phương. Vào thời đó, ở Hà Nội không khó tìm thầy dạy Nga ngữ. Cuối những năm 1930 đầu 1940, trên các trang báo thỉnh thoảng bắt gặp dòng thông tin "Nhận dạy tiếng Nga". Nói về người Nga thì lúc bấy giờ ở Việt Nam có khoảng hai trăm người. Ví dụ trường hợp Giáo sư Orest Pletner, ngay sau chiến thắng Cách mạng tháng Tám ông đã chính thức tham gia dạy tiếng Nga tại trường Đại học Hà Nội.

Dạy tiếng Nga tại Việt Nam còn có Olga Ilina, cô gái Nga đã cùng với gia đình rời Nga chuyển đến Thượng Hải sau cách mạng 1917. Từ Thượng Hải, tháng 10 năm 1942, Olga Ilina đã đến Hà Nội, kết hôn với một sĩ quan Pháp và cùng chồng chuyển vào sống ở Huế. Vào đầu tháng 3 năm 1945, Olga có thai và vào Sài Gòn để mua đồ cho đứa con sắp sinh.

Chúng ta cùng dừng câu chuyện kể về Olga và hướng tới cuốn sách "Những con đường và số phận" được xuất bản tại Matxcova bởi chị gái của bà là Natalia, người đã trở về Nga cuối những năm 1940. Bà Natalia Ilyina viết: "Tình hình ở Đông Dương khác với những khu vực bị người Nhật chiếm đóng trong Thế chiến II ở chỗ Nhật Bản không xóa chế độ hành chính thực dân do Pháp xây dựng. Đông Dương khi ấy thuộc sự điều khiển của Đô đốc Decoux, một nhân vật gần gũi với chính phủ Vichy thân phát xít. Nhưng sau khi các nước Đồng minh đổ bộ vào Pháp, Decoux đã thay đổi quan điểm. Ông ta từ chối hợp tác với Nhật, tuyên bố số phận của chính quyền Pháp ở Đông Dương sẽ gắn liền với nước Pháp của de Gaulle. Nhật Bản quyết định đánh đổ bộ máy hành chính Pháp ở Đông Dương.

Ngày 9 tháng Ba năm 1945, chính quyền Nhật Bản tước vũ khí của các đơn vị đồn trú Pháp, bắt giữ đại diện chức trách. Ở một số nơi, người Pháp đã tổ chức kháng cự. Đô thành Huế là một trong những vị trí giao tranh khốc liệt nhất. Chồng bà Olga Ilyina là một sĩ quan Pháp có mặt trong số những người cầm súng. Khi từ Sài Gòn về đến Huế, bà Olga đối mặt với cảnh nhà tan, chồng bị giết. Quyết định quay về Hà Nội, góa phụ cùng đứa con thơ lâm vào tình cảnh thiếu thốn. Bà kiếm việc bằng cách dạy tiếng Nga cho người bản xứ.

Vào cuối những năm 1940, sau khi về Pháp sống, Olga Ilyina đã viết cuốn sách "Sợi chỉ phương Đông", một trong bốn chương của cuốn sách đó nói về những năm tháng ở Việt Nam. Olga mô tả những sự kiện đã xảy ra ở Việt Nam với những tình cảm đặc biệt, cả những sự kiện vui nhất lẫn các sự kiện bi thảm nhất trong cuộc đời của tác giả.

Tác giả đồng cảm với người Việt, khâm phục văn hóa và lịch sử, truyền thống và lối sống. Một phần của chương này mô tả cuộc sống của cộng đồng người Nga tại Việt Nam. Đa số là những người phụ nữ đã kết hôn sĩ quan Pháp và cùng với chồng chuyển vào sống ở các thành phố khác nhau của Việt Nam. Như thường lệ, họ không làm việc và cống hiến cả đời cho gia đình. Trong cộng đồng người Nga còn có những kỹ thuật viên, lái xe, chuyên gia quản lý những doanh nghiệp nhỏ, những quan chức chính quyền thực dân.

Ví dụ, ở Việt Nam trong số những người bạn Nga của Olga Ilina có anh  Vladimir — nhân viên của một công ty luật;  cô Shura, người đã thành lập doanh nghiệp nhỏ sản xuất các loại kem mỹ phẩm; cũng như một phụ nữ Nga sở hữu hãng thời trang uy tín nhất.

Trong vấn đề này, một lần nữa chúng tôi kêu gọi các bạn độc giả, nếu các vị có thông tin gì về những người Nga đã sống và làm việc tại Việt Nam trước khi lập quan hệ chính thức song phương giữa hai nước chúng ta — xin vui lòng hãy liên hệ với chúng tôi. Bất cứ thông tin nào về vấn đề này đều vô cùng quý giá vì sẽ giúp khôi phục đầy đủ hơn lịch sử quan hệ giữa nhân dân hai nước Nga Việt.