Có thay đổi gì chăng ở Biển Đông sau đối thoại Mỹ-Trung tại Washington?

Cuộc gặp của những người đứng đầu cơ quan ngoại giao và quốc phòng của Hoa Kỳ và Trung Quốc diễn ra hôm thứ Sáu tuần trước, là sự kiện nhiều người nóng lòng chờ đợi.

Người ta hy vọng một bước đột phá tiềm năng gắn với cuộc gặp này theo hướng cải thiện mối quan hệ giữa hai cường quốc mà những tháng gần đây thực sự ở trạng thái chiến tranh, mặc dù chưa "nóng bỏng" nhưng không ngẫu nhiên nhận tên gọi là "cuộc chiến thương mại". Theo một số hoạt động, cả hai nước có vẻ đã đến gần một cuộc chiến "như thật". Chẳng hạn, vào tháng Chín trên Biển Đông, hai tàu chiến của Trung Quốc và Mỹ đã tiến sát nhau đến mức có nguy cơ va đụng. Mà quan hệ căng thẳng Mỹ-Trung không thể không gây lo ngại cho các nước thứ ba. Nói như Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa, "cuộc đụng độ của quân đội Trung Quốc và Hoa Kỳ sẽ là thảm hoạ với toàn thế giới".

Cuộc đối thoại Mỹ-Trung về ngoại giao và an ninh dự kiến ​​vào tháng 10, đã không diễn ra, nhưng trước ngưỡng cuộc gặp của Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Donald Trump tại Argentina, đã có quyết định phục hồi tổ chức sự kiện đó. Và thế là các ông Ngụy Phượng Hòa, Bộ trưởng Quốc phòng và ông Dương Khiết Trì, UV Bộ Chính trị, Chánh Văn phòng Uỷ ban Công tác Ngoại sự TW đảng Cộng sản Trung Quốc đã bay đến Washington.

Các bên đã thảo luận hàng loạt vấn đề, từ phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên cho đến các trại cải huấn dành cho người Uigur ly khai, thiết lập trên lãnh thổ CHND Trung Hoa. Hơn nữa, những vấn đề như vậy của chương trình nghị sự rõ ràng do  Washington ấn định. Phái đoàn Trung Quốc đã đi theo tuyến mà Chủ tịch Tập Cận Bình công bố trước đó tại cuộc gặp ông Henry Kissinger ở Bắc Kinh: Trung Quốc sẵn sàng "giải quyết mọi vấn đề phát sinh trong quan hệ song phương trên cơ sở bình đẳng và cùng có lợi, cũng như theo tinh thần hiểu biết lẫn nhau".

Với tất cả các câu hỏi, người Mỹ đã nhận phản hồi cứng rắn  và thậm chí bắt đầu phải biện minh cho mình. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nói rằng Hoa Kỳ không theo đuổi chính sách "chiến tranh lạnh" hoặc kiềm chế chống Trung Quốc (mặc dù trước đó ông ta gọi Bắc Kinh là đối thủ thứ nhất của Washington). Pompeo cũng xác nhận rằng, vẫn như xưa nay, Washington tán thành  nguyên tắc "một nước Trung Hoa", mặc dù cách đó không lâu ông ta cao giọng chỉ trích Bắc Kinh về chính sách đối với Đài Loan.

Còn về tình hình ở Biển Đông, có vẻ như các bên không sửa soạn thay đổi bất cứ điều gì trong lối hành xử của họ tại khu vực. Đại diện Trung Quốc tuyên bố rằng việc sắp xếp các rạn san hô ở biển Nam Trung Hoa và triển khai ở đó các cơ sở quân sự là phục vụ quyền lợi của nhân dân Trung Quốc. Lời lẽ như vậy chỉ có một nghĩa: sẽ mãi mãi là như thế, bởi không một người cộng sản nào phớt lờ ý chí của dân tộc! Còn Bộ trưởng Quốc phòng J. Mattis thì nói: "Chúng tôi sẽ tiếp tục hoạt động  của mình trên khắp vùng biển và vùng trời quốc tế", — tức là Lầu Năm Góc không rút lực lượng vũ trang của mình ra khỏi Biển Đông. Đồng thời, người Mỹ tiếp tục khẳng định họ cần đảm bảo tự do hàng hải của tàu thuyền trong khu vực này. Bắc Kinh cũng nói ủng hộ tự do hàng hải, nhưng chống lại việc tàu Mỹ thâm nhập biển Hoa Nam và máy bay B-52 Mỹ bay qua vùng biển này. Ông Dương Khiết Trì còn bất chấp mọi thể thức lễ nghi mà tuyên bố ở Washington rằng "Hoa Kỳ phải ngừng chuyện phái tàu chiến và máy bay đến các đảo và rạn san hô của Trung Quốc".

Dù vậy, Washington vẫn nuôi hy vọng rằng lực lượng quân sự của hai nước tránh được viễn cảnh đụng đầu. Khi Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc tuyên bố "hai nước cần giải quyết các vấn đề liên quân đội một cách tích cực và chắc chắn, củng cố tiếp xúc chiến lược", thì ông J. Mattis đáp: "Phát triển tiếp xúc liên quân đội mang tính xây dựng vẫn là mục tiêu của phía Hoa Kỳ".

Nhìn chung, các nhà quan sát nước ngoài nhận xét  rằng sau cuộc đối thoại ở Washington, sự khác biệt về lập trường của các bên Mỹ-Trung vẫn còn đó không biến đi đâu. Liệu Chủ tịch Tập và Tổng thống Trump có xóa bỏ hoặc chí ít là giảm bớt được bất đồng ấy hay chăng, chúng ta sẽ biết sau cuộc gặp của các nhà lãnh đạo này ở Argentina.