Rất khó để đánh giá hết sự đóng góp của các nhà mật mã học trong việc bảo mật thông tin trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, Stolpakov nhấn mạnh.
"Trước hết, cần nói về mặt trận mật mã trong Chiến tranh Thế giới thứ Hai, nơi mà các bên tham gia đối mặt nhau trong một cuộc đấu trí. Mặt trận mật mã bí mật không kém phần quan trọng so với chiến trường nóng bỏng, vì không thể đạt được thành công quân sự nếu không thể chiến thắng trên mặt trận này", - nhà sử học nói.
Theo lời Stolpakov, trong Thế chiến II, "mặt trận" mật mã bắt đầu cách chiến tuyến hàng nghìn km.
"Các nhà mật mã của các bên đã thực hiện một công việc to lớn trong việc đảm bảo thông tin liên lạc hữu tuyến và vô tuyến cho các nhu cầu quân sự, dân sự trên một phần lớn thế giới. Và các nhà mật mã học Liên Xô, chắc chắn, đã chiến thắng trong lĩnh vực của mình trong mặt trận mật mã, cùng với các đồng minh”, - Stolpakov nói thêm.
Ngay từ khi trong giai đoạn ban đầu khó khăn nhất của cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, trước Trận chiến bảo vệ Moskva, các chuyên gia Liên Xô đã có thể thành công giải mã các bức điện của chính phủ Nhật Bản.
“Việc nắm được nội dung của chúng cho phép ban lãnh đạo Liên Xô đưa ra quyết định điều chuyển các lực lượng quân sự lớn về Moskva vào tháng 10-11 năm 1941", - Stolpakov giải thích.
Theo nhà sử học, trong tình huống thực chiến trên thực địa, kẻ địch đã sử dụng các phương tiện mật mã đơn giản hơn: mã hóa, thay thế đơn giản.
“Trong những điều kiện như vậy, rất khó để không đánh giá cao vai trò của các chuyên gia tình báo vô tuyến tiền phương - các sư đoàn vô tuyến OSNAZ (nhiệm vụ đặc biệt). Trong thành phần của họ cũng bao gồm các đơn vị giải mã", - Stolpakov nói.
Available since 1943 for special forces (in WWII - "Osnaz") PPSh with 1st generation night vision devices, infrared headlight and battery. #USSR #Soviet pic.twitter.com/4RYVII5UXr
— Su-57 5th Gen Fighter (@5thSu) December 20, 2020
Chính họ là người đã kịp thời phát hiện sự điều chuyển các đơn vị Ý và Romania để thay thế quân Đức ở phía tây bắc và nam Stalingrad, nơi bắt đầu cuộc phản công thắng lợi của Hồng quân vào ngày 19 tháng 11 năm 1942, quyết định kết quả của trận chiến Stalingrad, và trở thành bước ngoặt trong toàn bộ cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai, nhà sử học lưu ý ... Đến cuối tháng 11 năm 1942, chỉ riêng qua việc phá mã, Liên Xô đã có thể đọc hơn 50 000 bức điện mã hóa của Đức.
"Chúng ta cũng nên đề cập đến thiết bị mã hóa các cuộc điện đàm, làm cho đối phương không thể tiếp cận giải mã và lần đầu tiên được sử dụng rộng rãi trên chiến trường trận Kursk năm 1943. Khi đó, các chỉ huy mặt trận và Tập đoàn quân đã có thể liên lạc trong điều kiện trong thực địa với nhau và với Tổng hành dinh, truyền phát các thông tin bí mật. Đó là một thành tựu khoa học kỹ thuật xuất sắc gắn liền với tên tuổi của Vladimir Kotelnikov", - Stolpakov nói thêm.
Soviet Engineering Achievements: Vladimir Aleksandrovich Kotelnikov
— Sao 💟★🏳️🌈⚛️👩💻📱☢️ (@naijeieoas) February 11, 2018
From now on I'm calling it the Kotelnikov sampling theorem to make sure his and the Soviets' pioneering work—16 years before Shannon's publication!—is recognized in engineering fields. pic.twitter.com/lJK2mJ55u9
Mật mã và lá chắn tên lửa hạt nhân
Theo ý kiến của Stolpakov, có sự tương đồng giữa sự phát triển ngành mật mã học ở Liên Xô sau chiến tranh và việc tạo ra lá chắn tên lửa hạt nhân của Liên Xô.
"Hơn nữa, mối liên hệ giữa các dự án nguyên tử và tên lửa ở một mặt và mật mã học ở mặt khác, đã được lãnh đạo đất nước chúng ta, đứng đầu là Stalin chú ý và hoàn toàn ủng hộ", - chuyên gia nói.
Trong những năm sau chiến tranh, điều quan trọng là phải ưu tiên các vấn đề phát triển tên lửa hạt nhân và nhiệm vụ bảo mật thông tin, Stolpakov lưu ý.
"Xét cho cùng, nếu việc điều khiển lá chắn tên lửa hạt nhân có thể bị ai đó từ bên ngoài tiếp cận được, thì hệ thống này sẽ chẳng còn ích lợi gì. Vì vậy, nhiệm vụ quốc phòng chiến lược không thể được giải quyết nếu không có nhiệm vụ chiến lược thứ hai liên quan mật mã", - nhà sử học giải thích.
"Do đó, hình ảnh của Vladimir Alexandrovich Kotelnikov đúng ra có thể được coi là biểu tượng của ngành mật mã học, cũng như Igor Vasilyevich Kurchatov trong ngành nguyên tử, và Sergei Pavlovich Korolev là biểu tượng của lĩnh vực tên lửa, vũ trụ", - Stolpakov nhấn mạnh.
This hasn't been on my bench for a while. Remember my USSR Fialka cipher machine? pic.twitter.com/rnz7eQD78s
— Mark J. Blair (@nf6x) January 24, 2021
Và ngay sau chiến tranh, Liên Xô đã tích cực tạo ra các đường điện thoại được mã hóa tốc độ cao, có khả năng chống giải mã các cuộc điện đàm, và sau đó là sự vươn lên hàng đầu thế giới của ngành mật mã Liên Xô. Điều kiện cần thiết cho sự phát triển như vậy là "toán học hóa" ngành mật mã, với sự tham gia của các nhà toán học giỏi nhất từ Viện Hàn Lâm Khoa học Liên Xô và các trường đại học trong việc chế tạo và phân tích sâu công việc của các máy mật mã, Stolpakov cho biết. Các nhà khoa học đã tích cực tham gia vào việc giảng dạy, cũng như đào tạo các nhà mật mã học trẻ tuổi.
Mật mã trong lĩnh vực số hóa
Sự sụp đổ Liên Xô và xuất hiện nhà nước Nga mới đã thay đổi hoàn toàn trật tự hiện có trong hệ thống bảo vệ thông tin, theo nhà sử học.
"Việc sử dụng mật mã đã vượt ra ngoài việc bảo vệ bí mật nhà nước. Khu vực tư nhân, chủ yếu là lĩnh vực tài chính, cũng rất cần được bảo mật dữ liệu", Stolpakov giải thích.
"Nhiều người còn nhớ câu chuyện với những chứng từ giả mạo vào đầu những năm 90 thế kỷ trước, khi những kẻ lừa đảo thông đồng với nhân viên ngân hàng in chứng từ thanh toán với số tiền nhất định và gửi đến Ngân hàng Trung ương, sau đó tất cả những gì chúng phải làm là nhận tiền và chuyển sang tài khoản các công ty một ngày”, - Stolpakov nói.
Một thông cáo báo chí từ Ban Giám đốc Ngân hàng Trung ương Nga chi nhánh Moskva ngày 13 tháng 9 năm 1995 cho biết "từ tháng 12 năm 1992 đến tháng 9 năm 1995, khoảng 2900 chứng từ giả mạo với tổng trị giá hơn 800 tỷ rúp đã được phát hiện tại các trung tâm thanh toán ở Moskva".
“Chính việc triển khai nhanh chóng các phương tiện bảo vệ thông tin mật mã trong các trung tâm thanh toán của Ngân hàng Trung ương Nga đã giúp ngăn chặn dòng tài liệu giả”, - Stolpakov nhấn mạnh.
"Các tiêu chuẩn đầu tiên về chữ ký điện tử và hàm băm (chức năng kiểm soát việc nhập dữ liệu) được tạo ra ở Nga, đặt cơ sở công nghệ cho dòng tài liệu điện tử và các dịch vụ điện tử ngày nay đã quen thuộc với chúng ta. Tôi phải nói Nga là một trong những nước đầu tiên trên thế giới, sau Hoa Kỳ, đã phát triển các tiêu chuẩn mật mã quốc gia", nhà sử học cho biết.
Đối với ngày nay, khi tổ chức việc bảo mật thông tin, vị trí trung tâm thuộc về mật mã, Stolpakov nhấn mạnh. “Chúng ta thậm chí không nghĩ về điều đó, khi thực hiện các hành động thông thường như lướt mạng xã hội hoặc gửi tin nhắn, trong thời điểm này, toàn bộ các thuật toán và giao thức mật mã đang được thực thi, đảm bảo tính bảo mật, Stolpakov nói.
"Cần lưu ý mật mã không ngừng phát triển theo sự phát triển của các công cụ xử lý thông tin. Và nếu trước đây, sự xuất hiện các hệ thống mật mã có khóa mở đã góp phần vào việc sử dụng rộng rãi các phương pháp mật mã để bảo mật thông tin trong nhiều lĩnh vực khác nhau của con người, chủ yếu là trong lĩnh vực tài chính, thì giờ đây mật mã là cơ sở để chuyển hoạt động của con người sang môi trường kỹ thuật số", - Stolpakov cho biết thêm.
Theo ông, về nguyên tắc, sự xuất hiện của các khái niệm được nói đến rộng rãi như tài liệu điện tử, bản sao kỹ thuật số, bệnh án điện tử và sổ lao động, về nguyên tắc là không thể nếu không có sự tồn tại của các phương pháp mật mã để bảo vệ thông tin.
“Có thể nói chắc chắn mật mã là cơ sở để xây dựng niềm tin trong thế giới kỹ thuật số”, - Stolpakov nhấn mạnh.
