“Gậy ông đập lưng ông”: Châu Âu nhận boomerang khí đốt từ Nga

Trong nhiều năm, châu Âu đã cố gắng giảm phụ thuộc khí đốt vào Nga. Một trong những công cụ quan trọng là tự do hóa thị trường - sự ràng buộc của các hợp đồng với giá giao ngay. Điều này hoạt động tốt, nhưng chỉ trong khi có đủ nhiên liệu xanh và nó rẻ hơn dầu. Hiện giờ hóa ra phương Tây đã nhầm và phải trả giá đắt cho điều đó.

Cải cách thị trường

Các kế hoạch đầy tham vọng từ bỏ "kim năng lượng" dự kiến ​​xây dựng "South Stream" (dự án đường ống dẫn khí đốt quốc tế chưa được thực hiện dưới Biển Đen từ vùng Anapa đến cảng Varna của Bulgaria), và đặt cược vào các nhà cung cấp thay thế, và mở rộng nhập khẩu khí hóa lỏng LNG.

Tự do hóa thị trường khí đốt chủ yếu là thay đổi cơ chế định giá.

Hầu hết các hợp đồng trước đây đều liên quan đến giá dầu. Khoảng 20 năm trước, EU đã quyết định rằng nên từ bỏ điều này. Giải pháp thay thế là giá tại các trung tâm gas. Trên thực tế, nó là sàn giao dịch nhiên liệu, nơi mọi thứ phụ thuộc vào cung và cầu.

Các trung tâm khí đốt đã được thành lập ở Hà Lan và Vương quốc Anh. Tăng cường nguồn cung LNG từ Hoa Kỳ và Qatar. Trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, nguyên vật liệu thô đã giảm mạnh. Và điều này chỉ củng cố mong muốn của EU liên kết nhập khẩu với giá khí đốt giao ngay hơn là dầu với giá đắt hơn.

Do đó, theo The WallStreet Journal, các quan chức và công ty châu Âu trong thập kỷ qua đã "gây áp lực thành công với Gazprom".

Đến năm 2019, hơn một nửa số hợp đồng của gã khổng lồ Nga với EU dựa trên giá giao ngay hoặc giá kỳ hạn.

Chiến lược thất bại

Châu Âu mừng chiến thắng: xuất hiện một "thị trường đa dạng hơn với các nhà cung cấp khác nhau cạnh tranh". Khí đốt luôn rẻ hơn dầu. Các nhà tư vấn năng lượng độc lập ước tính rằng EU đã tiết kiệm được 70 tỷ USD. Tuy nhiên, trong năm nay, mọi thứ đã thay đổi.

Giá sàn giao dịch cho nhiên liệu xanh tăng vọt 300 hoặc 400 phần trăm. Hợp đồng dài hạn cho phép thời gian trì hoãn vài tháng. Nhưng số lượng bổ sung thực tế phải được mua với giá hiện tại.

WSJ dẫn lời Jonathan Stern, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford, ông cho biết: “Người Nga đã nói với chúng tôi từ rất lâu rằng: đừng làm điều đó, nó thật ngu ngốc, hãy giữ giá dầu cố định. Và cuối cùng người Nga đã hoàn toàn đúng".

Chiến lược hoạt động khi có đủ khí đốt. Nhưng sau khi xuất hiện thiếu hụt và giá cả tăng vọt, ngay lập tức chiến lược thất bại. Theo ước tính của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), EU vào năm 2021 sẽ trả nhiều hơn khoảng 30 tỷ USD so với các quy định trước đây.

Các bộ trưởng châu Âu đang vắt óc tìm cách giải quyết vấn đề. Nhưng như WSJ chỉ ra, họ có thể làm được rất ít.

"Cuộc khủng hoảng năng lượng được kích động bởi các nhà chức trách EU, điều này liên quan đến sự phát triển nhanh chóng của năng lượng thay thế và hạn chế khả năng tiếp cận của Gazprom với đường ống dẫn khí đốt OPAL. Do đó, việc bơm khí đốt từ Nga giảm xuống, và Gazprom hoàn toàn có cơ sở không vội vàng tăng nó, trong khi ưu tiên bán nguyên liệu thô tại các cuộc đấu giá", - Leonid Khazanov, chuyên gia công nghiệp độc lập, giải thích.

Nhưng chiến lược vẫn còn giữ. Như Chủ tịch Ủy ban Châu Âu, Ursula von der Leyen, vào đầu tháng 10, đã nói rằng: cần phải đa dạng hóa các nhà cung cấp, cũng như đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch hơn.

Bà nói: “Châu Âu ngày nay quá phụ thuộc vào nhập khẩu khí đốt, điều này khiến chúng ta dễ bị tổn thương”.

Tuy nhiên, hy vọng về việc gia tăng nguồn cung cấp từ các nguồn khác - từ Trung Á đến khí đá phiến từ các mỏ đá châu Âu - đã không thành hiện thực. Bản thân sản lượng ở EU đã giảm do sự cạn kiệt nhanh chóng của mỏ Groningen ở Hà Lan.

Còn khí hóa lỏng LNG vẫn đắt hơn 30% so với khí đường ống. Ngoài ra, không có đủ cơ sở hạ tầng cho nó. Do đó, 90% lượng khí đốt mà EU tiêu thụ được nhập khẩu, gần một nửa từ Liên bang Nga.

Đảo ngược tình thế

Như Bloomberg khẳng định, Moskva muốn sửa đổi quy tắc. Mặc dù nguồn cung sang châu Âu với giá giao ngay có thể mang lại nhiều lợi nhuận hơn, nhưng Nga vẫn quan tâm đến các hợp đồng dài hạn. Tổng thống Putin cũng đã nói về điều này tại diễn đàn "Tuần lễ Năng lượng Nga".

“Các hợp đồng dài hạn mang lại nguồn cung cấp ổn định và định giá minh bạch trong nhiều năm, ngay cả khi thu nhập trên thỏa thuận thấp hơn, nguồn cung cấp, - Khazanov xác nhận. - Trong trường hợp giao dịch giao ngay, có thể xảy ra biến động mạnh so với các giao dịch mua tương đối nhỏ với kết quả tài chính không rõ ràng. Theo đó, hợp đồng dài hạn có lợi hơn một rắc rối giao ngay”.

Các chuyên gia nhìn nhận vấn đề không chỉ ở việc từ bỏ giữ giá dầu, cũng như những "lỗi lầm" phát triển trong lĩnh vực năng lượng châu Âu trong 10-15 năm qua do các chính sách kinh tế trái ngược nhau.

"Giá dầu cổ điển theo nghĩa nào đó đã lỗi thời, vì khí đốt thực tế không cạnh tranh với các sản phẩm dầu ở châu Âu trong bất kỳ phân khúc nào. Đồng thời, thị trường dầu đã phát triển hơn nhiều và không có sự biến động như vậy trong một thời gian dài, điều mà chúng ta đã thấy trong 18 tháng qua về giá khí đốt giao ngay. Lúc đầu, giá giảm 5 đến 6 lần, sau đó nhanh chóng tăng lên 20", - Aleksei Grivach, Phó Tổng Giám đốc Quỹ an ninh năng lượng quốc gia cho biết.

Các hợp đồng dài hạn là rất quan trọng và do đặc thù của ngành - chu kỳ đầu tư dài, chi phí vốn cao trong tất cả các giai đoạn, tính thời vụ rõ rệt và khó khăn trong tích trữ bảo quản. Và đây chính xác là những gì mà các nhà cải cách châu Âu đã cố gắng tàn sát - và họ đã nhận được một cuộc đua đầu cơ, Grivach nhấn mạnh.