Sạt lở ở ĐBSCL do khai thác cát

HÀ NỘI (Sputnik) - Các chuyên gia đóng góp ý kiến về việc tìm giải pháp tránh gây sạt lở bờ sông trên diện rộng do khai thác cát ở Đồng bằng Sông Cửu Long.

Giải pháp thay thế

“Có những thời điểm cơ quan chức năng tăng cường quản lý thì lượng cát khai thác giảm hẳn, nguồn cung trở nên khan hiếm, giá cát đội lên. Có lúc công trình đành phải ngưng cả tháng để chờ cát, không thể nào chủ động được”, một chủ đầu tư công trình xây dựng tại TP.Cần Thơ cho biết.

Điều này cho thấy nguồn cát thiếu minh bạch khiến cho nguồn cung và giá cát trồi sụt thất thường. Tuy nhiên lại rất khó để có thể tìm được vật liệu nào thay thế cát, đặc biệt đối với các dự án san lấp. Ông Lê Hồng Linh, Giám đốc Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 10 (Bộ NN-PTNT), thừa nhận rất khó để thay thế cát nhưng cần có lộ trình thực hiện việc này. Thực tế, đất núi, đất gò, đất ruộng, cát biển… đều san lấp được tuy nhiên chi phí cao hơn nhiều so với cát do chi phí vận chuyển, và những giải pháp kỹ thuật tiên tiến để đảm bảo chất lượng công trình.

"Dù rất khó nhưng cần tăng cường quản lý, minh bạch. Giá cát sẽ được tính đầy đủ, bao gồm cả việc tính chi phí xử lý sạt lở. Khi đó, cát sẽ có một mặt bằng giá mới, cao hơn và tự khắc cũng sẽ có những công trình lựa chọn các vật liệu khác thay thế dần cát. Thậm chí có thể cát vẫn rẻ hơn nhưng nếu không quá chênh lệch, người ta vẫn có thể chọn vật liệu thay thế để chủ động hơn trong tiến độ, giảm tác động môi trường…”, ông Linh phân tích.

Các tỉnh ĐBSCL cần nghiên cứu tận dụng bùn, đất từ hoạt động nạo vét kênh mương bởi theo chu kỳ 10 - 15 năm, kênh mương đều cần phải nạo vét để phục vụ thủy lợi. Hiện nay, việc nạo vét được thực hiện chưa triệt để nên tốn nhiều chi phí đền bù mặt bằng chứa bùn đất.

“Thay vào đó ở các kênh trục lớn nên có những bãi đất lớn vài héc ta để chứa bùn đất nạo vét từ các kênh lân cận, bố trí từng khu một. Sau một thời gian, bùn đất khô đều có thể trở thành vật liệu san lấp, ít nhất cũng có thể sử dụng cho các công trình ở địa phương. Việc này không chỉ giải quyết chi phí đền bù trong nạo vét mà còn là giải pháp thay thế cát hiệu quả", ông Linh nói.

Lời khuyên từ chuyên gia

Ông Hà Huy Anh, Quản lý quốc gia Dự án khai thác cát bền vững, WWF Việt Nam, chia sẻ với báo Thanh Niên cho biết việc nhu cầu về cát tăng mạnh vô hình chung gây sức ép lên các cơ quan quản lý về sự cần thiết phải thiết lập một hệ thống quản lý khai thác hiệu quả, khoa học, vừa đáp ứng được nhu cầu của phát triển kinh tế, đồng thời đảm bảo sự an toàn của con người và thiên nhiên. Hiện nay, WWF Việt Nam đang gấp rút xây dựng một ngân hàng cát cho ĐBSCL nhằm cân bằng lượng cát giữa lượng cát đổ về từ thượng nguồn và lượng cát mất đi do khai thác với lượng cát đổ ra biển. Từ đó, giúp xác định được những khu vực phải hạn chế/cấm khai thác cát để tránh gây sạt lở bờ sông và xác định được lượng cát có thể khai thác mà không gây những hệ lụy đối với thiên nhiên, môi trường và con người.

“Nói cách khác, các kết quả của hai hoạt động quan trọng này sẽ cho chúng ta biết nên khai thác ở đâu và khai thác bao nhiêu để có thể duy trì được sức khỏe của các con sông, đồng thời đáp ứng được một phần nhu cầu vật liệu cát cho ngành xây dựng”, ông An chia sẻ.

Theo nghiên cứu của Ủy hội sông Mê Kông (MRC), cân bằng cát ở ĐBSCL đang bị thâm hụt trầm trọng. Hằng năm lượng cát khai thác lên đến khoảng 28 triệu tấn, bên cạnh đó có khoảng 6,5 triệu tấn cát đổ ra biển qua các cửa sông, trong khi chỉ có khoảng 7 triệu tấn cát đổ về từ thượng nguồn.

Chuyên gia độc lập về sinh thái ĐBSCL Nguyễn Hữu Thiện cho thấy vai trò của cát không chỉ là vật liệu xây dựng, mà còn có vai trò duy trì lãnh thổ.Vì vậy việc khai thác cát nên được xem xét trên bình diện toàn đồng bằng, kể cả bờ sông và bờ biển.

“Nếu mỗi địa phương cứ tiếp tục khai thác cát tận thu như hiện nay thì tương lai bản đồ địa lý ĐBSCL có thể thay đổi bởi bờ sông sạt lở biến dạng, bờ biển sạt lở thụt lùi”, ông Thiện nhấn mạnh.