"Cảm ơn Trung Quốc": Chủ tịch Tập Cận Bình thăm Philippines như cầu vồng sau cơn mưa

Chuyến đi của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới Philippines diễn ra trong bối cảnh có nhiều ý kiến tranh cãi về lập trường gần gũi Bắc Kinh của Manila bất chấp những mâu thuẫn chưa được hóa giải, Dân Trí dẫn nguồn The New York Times phân tích.

Theo tờ báo Mỹ, khi Chủ tịch Tập Cận Bình bắt đầu chuyến thăm chính thức cấp nhà nước tới Philippines hôm nay 20/11, nhà lãnh đạo Trung Quốc có thể tin tưởng rằng ít có người đồng cấp nào mong chờ được gặp ông hơn Tổng thống Rodrigo Duterte.

"Tôi chỉ đơn giản là yêu mến ông Tập Cận Bình. Ông ấy hiểu vấn đề của tôi và sẵn sàng giúp đỡ. Vì thế tôi muốn nói, "Cảm ơn, Trung Quốc"", Tổng thống Duterte nói hồi tháng 4.

Chủ tịch Tập Cận Bình hôm qua đã ca ngợi mối quan hệ song phương tốt đẹp trở lại giữa Trung Quốc và Philippines kể từ khi mối quan hệ này rơi xuống mức thấp nhất vào năm 2016 — thời điểm Manila "thắng" Bắc Kinh trong vụ kiện liên quan tới tranh chấp trên Biển Đông tại tòa quốc tế ở Hà Lan.

"Mối quan hệ của chúng ta hiện nay được xem như cầu vồng sau cơn mưa", ông Tập Cận Bình bình luận trong bài viết được đăng trên Tân Hoa Xã — hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc.

Những lời "có cánh" của nhà lãnh đạo Trung Quốc được đưa ra chỉ một ngày trước khi ông bắt đầu chuyến thăm chính thức kéo dài 2 ngày tới Philippines. Theo New York Times, ngay cả khi chuyến đi của ông Tập diễn ra trong bầu không khí nồng ấm, vẫn còn đó những câu hỏi hóc búa về việc liệu mối quan hệ gần gũi giữa Tổng thống Duterte và Trung Quốc có thực sự giúp ích cho Manila hay không.

Chuyến đi của ông Tập Cận Bình lần này là chuyến thăm đầu tiên của một nhà lãnh đạo Trung Quốc tới Philippines trong 13 năm và có thể sẽ mang lại những thỏa thuận trị giá hàng tỷ USD giữa hai nước. Tuy vậy, một số nhà kinh tế học vẫn phân vân liệu số tiền đó có được triển khai trên thực tế hay không.

Hai năm trước, ngay sau khi lên nắm quyền thay cựu tổng thống tiền nhiệm — người có quan điểm cứng rắn với Trung Quốc, ông Duterte đã có chuyến đi tới Bắc Kinh và ký một loạt thỏa thuận đầu tư "hậu hĩnh". Ông Duterte thậm chí còn tuyên bố "Mỹ đã thua" trong mặt trận kinh tế cũng như quân sự và đây được xem là sự cự tuyệt thẳng thừng của Manila với một đồng minh lâu năm như Washington.

Tuy vậy, những khoản đầu tư của Trung Quốc tại Philippines thực chất vẫn chỉ là những lời hứa hẹn nhiều hơn thực tế. Mặc dù được cam kết từ 2 năm trước đây, song chỉ một phần nhỏ trong số 24 tỷ USD dưới dạng các dự án và viện trợ tài chính của Trung Quốc cho Philippines được phê chuẩn để triển khai trên thực tế.

"Chính sách của ông Rodrigo Duterte từ năm 2016 đã không được như kỳ vọng và cũng không thuyết phục về tính hiệu quả", Jay Batongbacal, phó giáo sư tại Trường Luật Đại học Philippines, nhận định.

Lập trường của Tổng thống Philippines

Trong khi Tổng thống Duterte đã giảm bớt giọng điệu chỉ trích về tranh chấp với Trung Quốc trên Biển Đông, Bắc Kinh vẫn từng bước xây dựng các căn cứ quân sự trên các đảo mà Philippines cũng tuyên bố chủ quyền.

Năm 2016, tòa trọng tài quốc tế đã trao "chiến thắng" bất ngờ cho Philippines khi ra phán quyết bác bỏ yêu sách chủ quyền phi lý của Trung Quốc trên Biển Đông dựa trên vụ kiện do chính quyền tiền nhiệm của ông Duterte, cựu Tổng thống Benigno S. Aquino III, đệ trình. Tuy vậy, Tổng thống Duterte, người nhậm chức chỉ vài ngày trước khi tòa ra phán quyết, vẫn hạn chế hối thúc Bắc Kinh tuân thủ phán quyết này từ đó đến nay.

"Thực tế cho thấy Philippines dưới thời Tổng thống Duterte đã lãng phí cơ sở pháp lý vững chắc nhất mà nước này có được để chống lại Trung Quốc trong tranh chấp Biển Đông", Leila de Lima, thủ lĩnh đối lập tại Philippines, cho biết.

Tuần trước, tại hội nghị thượng đỉnh của ASEAN ở Singapore, ông Duterte đã có những phát biểu được cho là bác bỏ chính tuyên bố chủ quyền của Philippines trên Biển Đông khi nói Trung Quốc đã kiểm soát vùng biển này. Thậm chí nhà lãnh đạo Philippines còn nói rằng Mỹ, quốc gia thường đưa tàu chiến tới Biển Đông để thực hiện các chiến dịch tuần tra đảm bảo tự do hàng hải, nên tránh "tạo thêm căng thẳng".

Lập trường về Biển Đông của Tổng thống Duterte dường như không nhận được sự đồng tình từ phía công chúng. Gần 85% người Philippines tham gia cuộc khảo sát gần đây cho biết họ phản đối việc chính quyền không làm gì để kiềm chế các động thái của Trung Quốc trên Biển Đông. Trong những tháng gần đây, Bắc Kinh đã cho các máy bay quân sự hạ cánh và triển khai các tên lửa đất đối không tại các thực thể tranh chấp giữa các nước, bao gồm Philippines, trên Biển Đông.

Các ngư dân Philippines đã lên tiếng phản đối Tổng thống Duterte về việc ông ủng hộ kế hoạch cho phép Philippines và Trung Quốc cùng khai thác dầu khí tại các khu vực tranh chấp trên Biển Đông. Thỏa thuận khung của của kế hoạch này dự kiến sẽ được ký nhân chuyến thăm của ông Tập Cận Bình tới Philippines.

Theo Fernando Hicap, lãnh đạo hiệp hội nghề cá mang tên Pamalakaya tại Philippines, kế hoạch này "không khác nào việc Philippines đã hoàn toàn từ bỏ tuyên bố chủ quyền cũng như quyền kiểm soát tại vùng lãnh hải giàu tài nguyên". Khoảng 150 người thuộc hiệp hội Pamalakaya sáng nay đã biểu tình trước Đại sứ quán Trung Quốc ở thủ đô Manila và mang theo những khẩu hiệu như:

"Philippines là của chúng tôi. Trung Quốc hãy rời đi".

Những người ủng hộ Tổng thống Duterte cho rằng chuyến đi của ông Tập Cận Bình tới Philippines sẽ là chất xúc tác cho hợp tác đầu tư mạnh hơn giữa hai nước.

"Trung Quốc hiện được xem là đối tác thương mại hàng đầu của Philippines, thị trường xuất khẩu hàng đầu của Philippines và là một trong những nguồn khách du lịch dồi dào nhất của Philippines", phát ngôn viên tổng thống Philippines Salvador Panelo cho biết.

Hồi tháng trước, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã tới thành phố Davao, quê hương của Tổng thống Duterte, để khai trương một lãnh sự quán mới của Trung Quốc.

"Tổng thống Duterte là người bạn quan trọng và đáng kính trọng nhất của Chủ tịch Tập Cận Bình và của người dân Trung Quốc", ông Vương nhấn mạnh.