Vì sao Thanh tra Chính phủ kiến nghị điều tra hai vụ liên quan Vinashin?
Ngày 22.1, Thanh tra Chính phủ vừa có thông báo kết luận thanh tra việc quản lý, sử dụng 2.200 tỷ đồng của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) trả nợ cho Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam (Vinashin) và khoản tiền 4.190 tỷ đồng Chính phủ tạm ứng cho Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam (Vinashin/SBIC) nhằm thực hiện quá trình tái cơ cấu. Đặc biệt, Thanh tra Chính phủ xác nhận có một số cá nhân thuộc Vinashin đã chiếm đoạt tiền lãi ngoài hợp đồng do ngân hàng Đại dương (Oceanbank) chi trả, cần xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.
Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam (Vinashin) đã nhận tạm ứng 4.190 tỷ đồng từ nguồn tiền ngân sách mà Chính phủ hỗ trợ để hoàn thiện các tàu không đúng như phương án trình, nhiều khoản hỗ trợ không đảm bảo nguyên tắc dẫn đến thiệt hại hơn so với không đầu tư.
Kết luận của Thanh tra Chính phủ chỉ rõ, Vinashin nhận trên 2.200 tỷ đồng tạm ứng (trả nợ) từ Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) nhưng không mở tài khoản để theo dõi đặc biệt mà sử dụng tài khoản chung mở tại Ngân hàng Oceanbank. Đây là tài khoản chuyên sử dụng chung cho tất cả các nguồn thu khác, trên sổ sách kế toán tại Vinashin cũng không theo dõi riêng.
Đặc biệt, theo cơ quan Thanh tra của Chính phủ, việc thu chi đối với số tiền này là không thực hiện đúng hướng dẫn của Bộ Tài chính, gây khó khăn cho việc kiểm tra, giám sát đối với nguồn vốn 2.200 tỷ đồng.
Vinashin đã tự sử dụng hơn 166 tỷ đồng (166,22 tỷ) từ nguồn tiền 2.200 tỷ này để chi hỗ trợ các đơn vị hoàn thiện 19 tàu dự kiến bàn giao năm 2011, trong khi đã đề nghị phê duyệt sử dụng nguồn vốn 4.190 tỷ đồng tạm ứng của Chính phủ. Điều này cho thấy, việc theo dõi, sử dụng các nguồn tiền của Vinashin là không chính xác.
Theo Thanh tra Chính phủ, dù bản thân Vinashin đã có đề nghị Thủ tướng Chính phủ “trong thời gian nhàn rỗi cho phép Vinashin được sử dụng công cụ tiền gửi có kỳ hạn tại Oceanbank để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn”, tuy nhiên, khi chưa được Thủ tướng đồng ý nhưng Vinashin đã gửi tiền có kỳ hạn tại Ngân hàng Oceanbank để thu lãi.
Trên sổ sách giấy tờ, số lãi thu được là 436,616 tỷ đồng, đã chi 114,617 tỷ đồng cho các hoạt động của đơn vị.
Đáng chú ý, Thanh tra Chính phủ nêu rõ: “Một số cá nhân thuộc Vinashin đã chiếm đoạt tiền lãi ngoài hợp đồng do Ngân hàng Oceanbank chi trả, vi phạm pháp luật phải xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật”.
Bên cạnh đó, Thanh tra Chính phủ cũng kết luận, với khoản tiền 4.190 tỷ đồng Vinashin/SBIC không hề theo dõi riêng mà sử dụng một tài khoản ở Ngân hàng Đại Dương (Oceanbank), xây dựng phương án sử dụng vốn có nhiều nội dung thiếu căn cứ, không phù hợp với nguyên tắc sử dụng vộn tạm ứng (yêu cầu phải thu hồi đủ vốn hỗ trợ), một số tàu được hỗ trợ từ nguồn 4.190 tỷ đồng nhưng thực tế không triển khai.
Thanh tra Chính phủ kết luận, Vinashin đề xuất sử dụng nguồn 4.190 tỷ đồng hỗ trợ 43 tàu (24 tàu dự kiến bàn giao năm 2011 và 19 tàu dự kiến bàn giao băn 2012). Thực tế, Vinashin sử dụng nguồn vốn 4.190 hỗ trợ cho 32 tàu, trong đó, có 30 tàu nằm trong Danh sách các tàu được Bộ Giao thông Vận tải xác nhận, hai tàu ngoài danh sách và tự điều chỉnh tăng, giảm (không kể hỡ trợ đóng 9 tàu cá mẫu).
Theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, nguồn tạm ứng 4.190 tỷ là để Vinashin tập trung phục vụ ngành nghề sản xuất kinh doanh chính và hoàn thành các hợp đồng đóng tàu dở dang.
“Nhưng khi tiếp nhận 4.190 tỷ đồng, Vinashin đã sử dụng gửi có kỳ hạn tại ngân hàng trong khi chưa được Thủ tướng Chính phủ cho phép, đến 30.6.2018 còn dư 1.748,957 tỷ đồng tại Oceanbank (trong đó có 1.050,4 tỷ đồng từ nguồn 4.190 tỷ)”, Thanh tra Chính phủ chỉ rõ.
Đặc biệt, đến khi Thủ tướng ban hành Quyết định số 12 thì Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam đã không còn có thể thu hồi được khoản tiền 1.050,4 tỷ đồng (trong tổng nguồn vốn 4.190 tỷ gửi ở Oceanbank) để nộp cho Bộ Tài chính, có dấu hiệu cố ý làm trái, vi phạm nguyên tắc bảo toàn vốn, do đó, Thanh tra Chính phủ kiến nghị cần điều tra, làm rõ, xử lý theo quy định của pháp luật.
Liên quan đến những sai phạm này, một số cá nhân của Vinashin đã chiếm đoạt khoản tiền Oceanbank chi lãi suất ngoài hợp đồng, vi phạm pháp luật, hiện đang được cơ quan tố tụng xử lý.
“Trách nhiệm chính thuộc về các ông: Nguyễn Ngọc Sự - Chủ tịch HĐQT/HĐTV Vinashin, Trương Văn Tuyến - Tổng Giám đốc, Phạm Thanh Sơn - Phó Tổng Giám đốc, Trần Đức Chính - Trưởng ban Tài chính kế toán”, Thanh tra Chính phủ chỉ rõ.
Kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra hai vụ liên quan Vinashin
Theo Thanh tra Chính phủ, Vinashin đã ký hợp đồng với các ngân hàng thương mại để thực hiện kiểm soát sử dụng nguồn hỗ trợ 4.190 tỷ đồng nhưng có nhiều nội dung không chặt chẽ, không cụ thể, làm giảm trách nhiệm của ngân hàng thương mại trong việc kiểm soát chi. Trên cơ sở đó, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo SBIC khẩn trương nộp về Bộ Tài chính hơn 1.500 tỷ để hoàn trả 4.190 tỷ đồng cho Quỹ hỗ trợ sắp xếp và phát triển doanh nghiệp Trung ương.
Ngoài ra, Vinashin/SBIC còn thực hiện việc điều chỉnh các hạng mục dự toán hoàn thiện tàu khi chưa có phê duyệt của Chính phủ.
Theo Thanh tra Chính phủ, thực tế, việc kiểm soát chi của ngân hàng thương mại không đáp ứng được các yêu cầu mục đích thanh toán phù hợp với dự toán hoàn thiện tàu đã được Vinashin phê duyệt. Việc chi hỗ trợ đóng 9 tàu cá mẫu vỏ thép, số tiền 59,045 tỷ đồng, tuy nhiên, SBIC không thực hiện đúng Quyết định số 1394 của Thủ tướng, đồng thời khó thu hồi được đầy đủ số tiền đã hỗ trợ.
Về việc hỗ trợ nộp thuế, Vinashin có phương án sử dụng nguồn 2.200 tỷ đồng để hỗ trợ các đơn vị nộp thuế, thực tế đã sử dụng 459,266 tỷ đồng từ nguồn 4.190 tỷ đồng là sử dụng sai nguồn. SBIC chưa kịp thời kiểm tra, giám sát để các đơn vị thành viên chậm nộp thuế và khi nhận được tiền hoàn thuế không chuyển trả ngay.
Do đó, Thanh tra Chính phủ nêu rõ, SBIC cũng phải có trách nhiệm tập trung thu hồi các khoản tiền hỗ trợ từ nguồn 2.200 tỷ đồng, nguồn 4.190 tỷ đồng và các nguồn khác từ các đơn vị thành viên, nộp về Bộ Tài chính để hoàn trả nguồn 4.190 tỷ đồng và trả các khoản nợ đến hạn, quá hạn theo quyết định của Thủ tướng. Trước mắt có phương án xử lý đối với các tàu đã hoàn thiện nhưng chưa bán hay thanh lý được.
Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo các Bộ: Tài chính, Giao thông Vận tải, Kế hoạch và Đầu tư kiểm điểm, theo thẩm quyền kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân có liên quan đến các sai phạm để xử lý.
“Vinashin/SBIC đã gửi ngân hàng để thu lãi hoặc giữ lại dùng cho việc khác. Không hướng dẫn, kiểm tra các đơn vị trong sử dụng và thu hồi vốn; không có phương án chi tiết hoàn trả vốn hỗ trợ nộp thuế theo như cam kết tình hình tài chính các các đơn vị đều rất khó khăn, không có nguồn hoàn trả. Do đó, khó có khả năng thu hồi số tiền hỗ trợ nộp thuế còn nợ là 414,148 tỷ đồng”, kết luận của Thanh tra Chính phủ khẳng định.
Ngoài ra, đến thời điểm bị thanh tra, Vinashin chưa thực hiện việc quyết toán sử dụng vốn cho các dự án hoàn thiện tàu như hướng dẫn tại Văn bản số 523/BTC-TCDN của Bộ Tài chính.
Một số khoản hỗ trợ hoàn thiện các tàu còn dang dở nhằm tránh các khoản lỗ, giảm thiệt hại nhưng không thu hồi được nguồn tiền tạm ứng, gây thiệt hại lớn hơn so với không đầu tư thêm.
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an xác minh, điều tra xử lý theo quy định về các dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự đối với 2 việc: Thứ nhất là việc lập, sử dụng các chứng từ, tài liệu để rút tiền từ nguồn vốn 4.190 tỷ đồng gửi có kỳ hạn tại ngân hàng khi chưa được Thủ tướng cho phép, có dấu hiệu cố ý làm trái, vi phạm nguyên tắc bảo toàn vốn, nguy cơ thiệt hại hơn 1.000 tỷ đồng gửi tại Oceanbank. Thứ hai là việc hỗ trợ hoàn thiện Tàu 700TEU NT29 tại Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy Nam Triệu, lỗ hơn 456 tỷ đồng, thiệt hại số tiền đã hỗ trợ hơn 151,76 tỷ đồng cần phải được điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật.
