Dự báo ảm đạm. Các nhà khoa học lên tiếng về mối đe dọa mới đối với châu Âu

Khí hậu sẽ sớm thay đổi đáng kể - một kỷ băng hà mới sẽ đến với châu Âu, và sự nóng lên toàn cầu là nguyên nhân gấy ra hiện tượng đó. Các nhà khoa học Đan Mạch đã đi đến một kết luận nghịch lý như vậy sau khi nhận được kết quả mô phỏng.

Vòng luân chuyển nước trong đại dương

Trong quá trình lịch sử địa chất, Trái đất trở nên ấm hơn hoặc lạnh hơn, tùy thuộc vào sự dao động về độ sáng của Mặt trời và quỹ đạo của hành tinh, hoạt động núi lửa, thành phần khí quyển, lực chảy các dòng hải lưu và nhiều yếu tố khác.

Tuy nhiên, kể từ giữa thế kỷ 20, nhiệt độ trung bình hàng năm đã tăng lên mà không thể giải thích được bằng các nguyên nhân tự nhiên. Có ý kiến cho rằng điều này là do sự gia tăng phát thải khí nhà kính do con người gây ra.

Điều đó là một tham số quan trọng trong các mô hình khí hậu được Hội đồng liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), được thành lập bởi Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) thuộc Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) sử dụng để đưa ra các dự báo. Các kết luận của tổ chức uy tín này là nền tảng cho các tài liệu cơ bản về quy định khí hậu quốc tế như Nghị định thư Kyoto và Thỏa thuận Paris.

Các nhà khoa học không muốn nói về sự nóng lên toàn cầu mà bàn về biến đổi khí hậu toàn cầu. Thời tiết của hành tinh được xác định bởi nhiều yếu tố, và ngay cả những mô hình khí hậu hiện đại nhất, có tính đến hàng tá thông số, cũng đưa ra những dự báo rất mơ hồ.

Một trong những yếu tố quan trọng nhất của hệ thống khí hậu Trái đất là các dòng hải lưu. Gió, sự dao động nhiệt độ và độ mặn khiến cho nước liên tục bị xáo trộn.

Do đó, ở Đại Tây Dương, các luồng gió bề mặt khiên cho nước ấm di chuyển từ xích đạo về phía Bắc. Ở đó, khối nước nguội đi và trở nên mặn hơn và đặc hơn, sau đó biến thành băng ở cực, chìm xuống và bắt đầu di chuyển theo hướng ngược lại về phía Nam. Một nhánh của dòng hải lưu lạnh dưới độ sâu nổi lên bề mặt ngoài khơi bờ biển Nam Cực rồi lại hướng về phía Bắc, nhánh còn lại đổ vào Thái Bình Dương.

Sự lưu thông của Đại Tây Dương bị phá vỡ

Các nhà hải dương học gọi vòng tuần hoàn bề mặt và dòng chảy sâu này là Vòng tuần hoàn kinh tuyến Đại Tây Dương lật ngược (AMOC, Atlantic meridional overturning circulation). Các khối nước ở hai cực Bắc và Nam đang bị đảo lộn, chảy ngược lại.

AMOC xác định vòng tuần hoàn nhiệt muối toàn cầu (nhiệt độ và độ mặn của muối) là một kiểu băng chuyền đại dương. Những khối nước khổng lồ mang theo vật chất, bao gồm cả khí hòa tan và năng lượng. Do đó, sự lưu thông nhiệt muối ảnh hưởng đến khí hậu. Đặc biệt, thời tiết ôn hòa bất thường của Bắc Âu là hệ quả của dòng hải lưu ấm Gulfstream, một trong những nhánh của AMOC.

Các nhà khí hậu học lo ngại rằng sự gia tăng mạnh dòng nước ngọt trong những năm gần đây do các sông băng ở Greenland tan chảy sẽ làm suy yếu AMOC hoặc thậm chí ngăn chặn nó hoàn toàn. Các giáo sư Peter và Susanna Ditlevsen từ Viện Niels Bohr thuộc Đại học Copenhagen đã chỉ ra rằng hoàn lưu Đại Tây Dương có khả năng sụp đổ trong 65 năm tới và các quá trình không thể đảo ngược liên quan đến sự chậm lại nghiêm trọng của nó sẽ xuất hiện vào giữa thế kỷ này.
Các nhà khoa học đã so sánh nhiệt độ của bề mặt Đại Tây Dương trong 150 năm - từ 1870 đến 2020 - với các thông số động của AMOC, được theo dõi từ năm 2004.

“Sử dụng các công cụ thống kê được cải tiến, chúng tôi đã thực hiện các tính toán để ước tính khi nào quá trình lưu thông nhiệt muối sẽ sụp đổ” - Giáo sư toán học Susanna Ditlevsen cho biết trong một thông cáo báo chí.

Nhà nghiên cứu kiêm nhà vật lý khí hậu Peter Ditlevsen nói tiếp: "Chúng ta đang tiến đến thời điểm phân nhánh, một điểm tới hạn. Các nhà hải dương học biết rằng "sự đảo ngược" của Đại Tây Dương đang suy yếu và nguy cơ quá trình này sụp đổ đang gia tăng, nhưng chúng tôi không nghĩ rằng nó lại đến sớm như vậy."

Thời điểm quan trọng

Dừng AMOC sẽ xây tái cấu trúc lại toàn bộ hệ thống khí hậu đã phát triển từ Kỷ băng hà 12.800 năm trước.

Hoàn lưu Đại Tây Dương chiếm phần quan trọng nhất của lượng nhiệt và lượng mưa được phân phối lại từ vùng nhiệt đới đến các khu vực phía bắc. Sẽ có hiệu ứng domino - vành đai mưa nhiệt đới sẽ dịch chuyển, nắng nóng và hạn hán sẽ gia tăng ở vùng xích đạo, ở châu Âu và Bắc Mỹ sẽ trở nên lạnh hơn, mực nước biển dâng cao, bão và lũ lụt sẽ xảy ra thường xuyên hơn. Do đó, sản xuất nông nghiệp sẽ giảm trên khắp Bắc bán cầu và nguy cơ xảy ra thảm họa nhân đạo toàn cầu là rất cao.

Hậu quả về môi trường sẽ không kém phần nghiêm trọng. Thực tế là băng chuyền AMOC không chỉ truyền nhiệt mà còn làm tăng khối lượng nước được làm giàu bằng các chất hữu cơ từ đáy lên bề mặt - cơ sở dinh dưỡng của các hệ sinh học biển.

Đợt lạnh ở Bắc Đại Tây Dương được chứng minh bằng sự bất thường về nhiệt độ thấp ngày càng tăng hàng năm của vùng nước bề mặt "Cold blob", nằm giữa Châu Âu và Bắc Mỹ.

Ở bên kia Đại Tây Dương

Các nhà khoa học Úc dẫn đầu bởi Adele Morrison từ Đại học Quốc gia Canberra kết luận rằng vào giữa thế kỷ này, băng chuyền đại dương cũng sẽ chậm lại ở Nam bán cầu. Lý do cũng là sự tan chảy nhanh chóng của sông băng. Nhưng trong trường hợp này, Nam cực sẽ không lạnh hơn mà thậm chí còn ấm hơn.

Với sự giảm tốc độ AMOC ngoài khơi bờ biển Nam Cực, vùng nước ấm của dòng hải lưu sẽ tồn tại lâu hơn trên thềm băng, làm xói mòn dải băng. Do đó sẽ có một vòng phản hồi tích cực. Kết quả là, một lớp nước ngọt ấm phát triển nhanh chóng sẽ chặn các khối lạnh nặng ở dưới biển sâu và nhiệt độ bề mặt sẽ bắt đầu tăng lên.

Do đó, rất có thể trong nửa thế kỷ nữa, điểm cực nóng lên sẽ di chuyển từ Bắc Cực sang Nam Cực.